Interview
De Bibliotheek West-Brabant: inclusie is een thema van ons allen
De Bibliotheek West-Brabant is een pionier op het gebied van inclusie en toegankelijkheid binnen bibliotheken. We spreken met Kiekie Peijs, manager Leven Lang Leren, en Marieke Heinsbroek, de kartrekker die zich 16 uur per week op dit thema stort. Hoe zijn zij erin geslaagd om inclusie en toegankelijkheid te omarmen binnen de bibliotheek? Welke vruchten plukken zij hiervan, waar leggen zij de focus en welke adviezen hebben zij voor anderen? Je leest het in dit interview.
Over Kiekie Peijs
Kiekie Peijs werkt al 20 jaar in de bibliotheekwereld. Sinds drie jaar is ze werkzaam bij de Bibliotheek West-Brabant als manager Leven Lang Leren. Daarnaast is zij lid van het managementteam, waar ze onder andere verantwoordelijk is voor inclusie en toegankelijkheid.
Over Marieke Heinsbroek
Marieke Heinsbroek komt uit de wereld van sociaal ondernemerschap. Haar bekendste project is de VoorleesExpress. Al zo´n 1,5 jaar wijdt zij zich aan inclusie en toegankelijkheid binnen de Bibliotheek West-Brabant. Door haar chronische aandoeningen is gewone deelname aan het leven voor Marieke niet vanzelfsprekend. Maar met deze ervaring verrijkt zij haar werk.
Welke rol speelt het thema inclusie en toegankelijkheid in de bibliotheek?
Drie jaar geleden stelde de Bibliotheek West-Brabant haar strategische meerjarenbeleid vast, met als speerpunt om inclusief en toegankelijk te zijn. Kiekie: `Met hulp van Marieke zijn we dat gaan vertalen naar de praktijk.´ Marieke focuste zich 100% op inclusie en toegankelijkheid en vanuit daar is de bibliotheek voorzichtig gaan bouwen. Kiekie: ´Maar ondanks dat je voorzichtig plannen maakt, weet je wel dat je nog een hele organisatie hebt mee te nemen op dit domein.´ De afgelopen twee jaar heeft de bibliotheek zich dan ook voornamelijk gericht op interne bewustwording en doorvertaling van het thema naar diverse beleidsonderdelen. Wat verstaan we onder inclusie en toegankelijkheid? Wat betekent het voor medewerkers persoonlijk en wat voor hun baan? Marieke vertelt: ´Het thema is zo breed dat het soms een beetje overweldigend kan werken. Daarom hebben we het de afgelopen tijd zo klein mogelijk gemaakt. Bijvoorbeeld door tijdens trainingen te kijken naar wat je als persoon kan doen en welke stappen je kan zetten. Met de focus op wat wél goed gaat en waarin we al toegankelijk en inclusief zijn en die successen herhalen.´
Marieke: ´Inclusie benaderen we heel breed. Alle type mensen kunnen (zo zelfstandig mogelijk) meedoen in de samenleving, hebben het gevoel erbij te horen (toebehoren) en het gevoel zichzelf te kunnen zijn (authenticiteit). Voor onze organisatiecultuur betekent dat bijvoorbeeld ook: jouw (kritische) mening durven delen en open staan voor het verhaal van de ander.´
Alles begint met bewustwording
Hoe creëer je die bewustwording onder medewerkers? De Bibliotheek West-Brabant heeft doorgepakt met een toegankelijkheidsonderzoek op alle acht de hoofdvestigingen van de bibliotheek. Dit onderzoek ging zowel over je welkom voelen, als over bestaande (fysieke) drempels en diversiteit in het aanbod. Daarnaast kregen alle betaalde medewerkers meerdere interne trainingen over inclusie en toegankelijkheid. Deze gingen over nieuwsgierig zijn, vragen stellen en signalen oppikken. Dat doe je overal: naar collega´s, bezoekers, partners. Door stil te staan bij vragen als wat verstaan we onder dit thema als team, als bibliotheek en als individuele medewerker hebben deze trainingen veel bijgedragen aan de bewustwording rondom dit onderwerp.
Een thema van ons allen
Het is makkelijk om te denken: inclusie is van iemand anders of dat valt niet onder mijn werk. Maar inclusie en toegankelijkheid is een thema van al onze collega´s. Nu, naarmate het bewustzijn groeit, beseffen medewerkers van de Bibliotheek West-Brabant steeds meer dat dit een gedeelde verantwoordelijkheid is. En daar plukt de bibliotheek voorzichtig de vruchten van. Zo melden medewerkers zich nu spontaan aan om mee te werken aan projecten rondom inclusie en toegankelijkheid. Ook hebben medewerkers het nu veel sneller over blinde vlekken. ´Op die manier merk je dat het nu veel meer een onderdeel is van hun dagelijkse werk,´ aldus Marieke. ´En dat is belangrijk. Want dit moet geen extra thema zijn, maar het moet in ons DNA zitten. Zodat elke keer dat we iets doen, we ons bewust zijn van de verschillende perspectieven en behoeften van anderen.´ ´En dat begint met luisteren,´ vult Kiekie aan. ´Niet direct in aannames doorschieten, maar de tijd nemen om oprecht naar de ander te luisteren. Het begint met nieuwsgierigheid naar de persoon die tegenover je zit.´
Uitdagingen
De bibliotheek doet al heel veel maar daar komen ook uitdagingen bij kijken, zoals het omgaan met tegengestelde belangen van verschillende bezoekers. ´Iedereen is welkom, maar ook iedereen moet zich thuis voelen in de bibliotheek. En dat is een uitdaging die je merkt in de dagelijkse praktijk. Waar de ene bezoeker bijvoorbeeld moeite heeft met prikkels, wil de ander graag bellen. Om daarmee om te gaan in de praktijk kijken we niet alleen naar de regels en kernwaarden die we hebben, maar ook naar hoe we met elkaar omgaan. Juist als er onbegrip of ongemak is,´ aldus Marieke.
De kunst van omdenken
Dat vraagt om een knap staaltje omdenken. Of ´het nieuwe denken´, zoals de bibliotheek het zelf noemt. Dit nieuwe denken heeft al concreet vorm gekregen in de nieuwe huisregels van de bibliotheek. Kiekie legt uit dat huisregels vaak geschreven worden vanuit wat niet mag, maar dat de bibliotheek getracht heeft om deze te schrijven vanuit wat wel mag. ´Wij willen niet gebieden of verbieden, maar juist aansluiten bij het uitgangspunt van inclusie. Onze bibliotheek is er voor iedereen.´ Zo is het bordje verboden voor honden vervangen voor ‘Voel je vrij om hulp(middelen) mee te nemen of te vragen. Hulp- en geleidehonden zijn van harte welkom,’ En is het verboden te bellen vervangen voor een bordje in de trant van bel gerust, maar zoek een rustig plekje op.
Inbedding in de organisatie
De Bibliotheek West-Brabant heeft inclusie en toegankelijkheid in veel verschillende onderdelen geborgd. In de huisregels, in het HR-beleid, binnen het vrijwilligersbeleid. Noem maar op! Het uitgangspunt is om het thema in te bedden in bestaande processen. Kiekie: ´We proberen het overal te laten landen waar het een gespreksonderwerp hoort te zijn. Denk aan de gesprekscyclus met voortgangsgesprekken en in de vaste projectformats die we gebruiken. Daarin staat nu de vraag: hoe draagt dit project bij aan inclusie en toegankelijkheid? Het is een kleine aanpassing, maar heel essentieel. Zo laat je iedereen die met projecten aan de gang gaat nadenken over dit thema.´
Belevenisfestival ´Wat als je mij bent´
Marieke benadrukt hoe belangrijk het is om als bibliotheek een netwerk te hebben waar je veel van leert. ´Bepaalde dingen weet je gewoonweg niet, omdat het niet in je denkkader zit. Een netwerk kan je blik verruimen. Dat neem je mee in je besluitvorming en in de uitvoering van projecten.´ Het belevenisfestival is zo´n voorbeeld van hoe de Bibliotheek West-Brabant haar netwerk koppelt aan de doelstellingen rondom inclusie en toegankelijkheid. Voor de tweede keer op rij organiseren zij het belevenisfestival, waar organisaties samenkomen om verschillende belangengroepen te vertegenwoordigen. Bezoekers kunnen dan beleven hoe het is om een ander te zijn, met een ander perspectief of rugzakje. Of dat nu geaardheid, laaggeletterdheid, slechtziendheid of prikkelgevoeligheid is. ´Bezoekers kunnen ervaren hoe het is om te leven met een uitdaging. En dat sluit goed aan bij onze aanpak om nieuwsgierigheid te prikkelen en nieuwe perspectieven te vertegenwoordigen,´ aldus Marieke.
Dit is een mooie samenwerking met Social Klus, de gemeente Roosendaal en bijna 25 organisaties. Meer informatie vind je op deze website.
Kiekie: ´Ik denk dat bibliotheken al best veel samenwerken, maar we moeten onze blik verruimen met wie we dat allemaal doen. Daar zit het stukje inclusie. Niet kiezen voor dat wat je al kent, maar op zoek gaan naar dat wat je minder goed kent of misschien wel helemaal niet kent.´
Ga ook aan de slag met inclusie
Wil je ook aan de slag met inclusie en toegankelijkheid in jouw bibliotheek? Marieke en Kiekie benadrukken het belang van geduld en het leuk houden van het proces. Marieke: ´Dit is geen thema dat binnen twee jaar moet staan of klaar moet zijn. Het is een lange adem en behoeft altijd doorontwikkeling. En dus is het heel belangrijk dat je daar tijd voor vrijmaakt. Zeker in het beginstadium waarin mensen zich nog niet bewust of bekwaam zijn.´ Kiekie: ´Het is belangrijk om de maatschappelijke missie voor ogen te houden; dat we er voor iedereen zijn. Zeker mensen die in de bibliotheek werken, voelen zich aangesproken door die missie. En hoe tof is het als je meer en meer verschillende mensen om je heen hebt en kan helpen. Dat is zo verrijkend voor jezelf! Focus je daarom niet alleen op meer mensen bereiken, maar ook op andere mensen bereiken.´
Een voortdurende reis naar een inclusieve bibliotheek
De Bibliotheek West-Brabant heeft al veel te bieden voor heel veel mensen. Maar dat betekent niet dat je er bent. Voor de Bibliotheek West-Brabant is inclusie en toegankelijkheid geen eindpunt, maar een continue leerproces. Je moet op zoek blijven gaan naar de perspectieven in de buitenwereld en die proberen naar binnen te halen. ´Wees niet bang om iets over het hoofd te zien, maar sta daar juist voor open en pak het aan. Dan doe je het de volgende keer altijd nog een beetje inclusiever.´
Lees De Inclusiemarathon over diversiteit en gelijkwaardigheid op de werkvloer.
Veelgelezen artikelen
Adresgegevens
